Weerbaarheidstrainer Esther van der Tak (rechts) in een rollenspel samen met dochter Kim
Elke dag moet Dag tegen Pesten zijn
“Weten jullie wat we vandaag gaan doen?” vraagt Esther van der Tak van Oprecht Energiek aan de kinderen van groep 7/8. Een vinger gaat de lucht in. “Iets tegen pesten?” “Inderdaad”, bevestigt Esther. Dan gaat er nog een vinger de lucht in. “Ik wil heel graag weten hoe je je niet laat pesten”, zegt een jongen. Met een glimlach belooft Esther dat dit tijdens de weerbaarheidstraining aan bod komt.
Sinds vijf jaar geeft Esther met veel enthousiasme weerbaarheidstrainingen, maar ook daarvoor richtte ze zich vanuit de patientenorganisatie Hoofdpijnnet op jongeren en pestgedrag. “Situaties als buitensluiten of geregeld nare opmerkingen naar je hoofd geslingerd krijgen, heeft een enorme impact op iemands leven. En pesten komt niet alleen op scholen voor, maar ook op bijvoorbeeld de sportclub of werkplekken.” De vraag is: waarom doen pesters wat ze doen?
Ook kijken naar de pester
Die vraag is voor iedere pester anders, vertelt Esther. “Vaak speelt jaloezie een rol, maar als anderen bang voor je zijn, geeft pesten ook een gevoel van macht. Een pester kan ook in een onveilige thuissituatie zitten, of eerder zelf gepest zijn. Daarom is het belangrijk dat er niet alleen wordt gekeken naar degene die het overkomt, maar ook naar de pester.” Eigenlijk heeft de gehele omgeving een rol en daarmee een verantwoordelijkheid volgens Esther. Dus ook ouders en docenten. “Sommige ouders doen niets omdat ze niet weten hoe, anderen gaan er met gestrekt been in, terwijl het juist belangrijk is om de verbinding te blijven zoeken. We hebben elkaar nodig en moeten elkaar helpen, want dan bereik je dingen.”
Esther weet waar ze over praat. Zelf is ze vroeger ook gepest en ze heeft haar zus verloren die mede door pestgedrag op latere leeftijd uit het leven is gestapt. “Door het pestgedrag was ik harder geworden. Ik huilde ook bijna nooit, tot ik mijn zusje verloor. Mijn dochter, toen twaalf, zei dat ze me nog nooit had zien huilen. Daar schrok ik van, maar ze had gelijk. Mijn ouders toonden hun emoties niet, dan ga je je als kind toch afvragen of jij dat wel mag.” Dat patroon heeft ze inmiddels doorbroken. “In ieder mens zit iets kwetsbaars en het is dus goed om emoties te laten zien. Elke emotie doet ertoe.”
Plagen of pesten?
Deze les wordt Esther vergezeld door haar dochter Kim Visser die helpt bij de training. Verspreid op de grond legt Kim drie papieren neer met de woorden: pesten, plagen en twijfel. “Stel,” begint Esther, “je staat op de rand van het zwembad en net als je erin wilt springen, word je erin geduwd. Is dat plagen of pesten?” Veel kinderen verzamelen zich bij de papieren twijfel en plagen. Slechts twee kinderen staan bij het papier waarop pesten staat. “Waarom sta je bij plagen?” vraagt Esther aan een van de kinderen. “Het is een grapje”, zegt een jongen. Maar het meisje dat bij pesten staat, is het daar niet mee eens. “Mijn broers doen dit heel vaak, terwijl ze weten dat ik bang ben. Dus ik vind het pesten.”
Esther benadrukt dat er geen goed of fout antwoord is. “Het kan zijn dat het voor jou een grapje is, maar als het heel veel gebeurt, kan het voor iemand toch voelen als pesten. Het is dus belangrijk dat je let op hoe iemand reageert.” Aan de hand van een rollenspel samen met Kim, laat Esther zien hoe een reactie van invloed is. Bij de eerste reactie op een botte afwijzing van Kim, laat Esther haar schouders hangen en wordt verdrietig. “Ook al wil je dat niet, hiermee kun je uitlokken dat iemand met dit gedrag doorgaat”, legt ze uit. Bij een tweede voorbeeld wordt Esther boos, stapt naar voren en is intimiderend. Alle kinderen zien gelijk dat dit ook geen handige manier is.
Verandering begint bij jezelf
“Verandering begint bij jezelf. Bij hoe jij reageert”, legt Esther uit. “Dat is van invloed op de reactie van de ander. Dan laten Kim en ik nu zien hoe het ook kan.” Opnieuw wijst Kim in een rollenspel Esther af, maar nu stelt ze zich anders op en verrast Kim met de vraag wat ze voor haar kan doen. “Weglopen”, zegt Kim en dat is wat Esther doet. Daarop beginnen alle kinderen te klappen. “Deze keer liet ik mij niet beinvloeden door haar gedrag. Of ze nu boos is of lelijk doet, dat gedrag is niet van mij, maar van haar. En als jij weet wie je zelf bent en weet wat je fijn en niet fijn vindt, kun je dat ook aangeven”, vertelt Esther.
Eens per jaar is er een Dag tegen Pesten. Mooi, vindt Esther, maar het zou eigenlijk elke dag Dag tegen het Pesten moeten zijn. “Sommige kinderen weten niet eens wat pesten is. Of denken bij pesten alleen aan schoppen en slaan. Er is constant aandacht voor nodig, want als je niets doet, gaat pestgedrag door. Niet alleen op school, ook op buiten schooltijd en op het werk.” En dus geeft Esther met hart en ziel weerbaarheidstrainingen waarin sociale vaardigheden en aandacht voor emotionele intelligentie een centrale rol hebben. “We hebben nog een lange weg te gaan, maar ik ga uit van het positieve en wil graag de nieuwsgierigheid bij mensen aanwakkeren. En dan de nieuwsgierigheid voor elkaar. Niet een oppervlakkig: hoe gaat het, maar de ander echt leren kennen. Als we meer oog hebben voor de ander, denk ik dat er minder wordt gepest.”